ĐIỀU CHẾ XÀ PHÒNG RỬA TAY TỪ CÁC RÁC THẢI VÀ NGUYÊN LIỆU TỰ NHIÊN

1. Lí do chọn sản phẩm

          Trong đời sống ăn ở sinh hoạt nội trú của mọi người nói chung và học sinh Trường PTDT Nội trú THCS Nam Giang thì nhu cầu sử dụng nước rửa tay rất nhiều. Nhưng các sản phẩm rửa tay công nghiệp ngoài thị trường thì chứa nhiều thành phần có hại cho da của con người.

          Để giảm thiểu những tác hại của xà phòng công nghiệp cũng như tận dụng các rác thải và nguyên liệu tự nhiên như vỏ chanh, vỏ bưởi, những bông hoa hồng sau khi trang trí,… hay là dầu thừa đã qua sử dụng nhóm GV và HS chúng tôi cùng nghiên cứu và điều chế ra xà phòng từ rác thải và nguyên liệu tự nhiên.

2. Kiến thức áp dụng trong sản phẩm.

- Hóa học: Cách điều chế xà phòng bằng phản ứng xà phòng hóa. Xác định môi trường của xà phòng.

- Toán học: Định lượng chính xác lượng hóa chất cần sử dụng, xác định pH, …

- Công nghệ: Sử dụng các rác thải và nguyên vật liệu dễ tìm và an toàn: dầu dừa, nghệ, vỏ chanh, vỏ bưởi, cánh hoa hồng, dầu thừa đã qua sử dụng, natri hiđroxit tinh thể, cồn 90⁰, …

- Mĩ thuật: Thiết kế Poster, bao bì sản phẩm, cách sắp xếp bố cục trưng bày sản phẩm,…

3. Nguyên liệu và dụng cụ:

- Nguyên liệu: dầu dừa, natrihiđroxit rắn, cồn 90⁰, nước cất, các nguyên liệu thiên nhiên tạo màu và mùi (nghệ, cà phê, lá dứa, vỏ chanh, …), tinh dầu thiên nhiên,…

 - Dụng cụ: Cân, nồi, máy xay cầm tay, thìa, đũa, bát (bằng sứ hoặc inox), hộp làm khuôn (bằng silicon)

4. Quy trình thực hiện.

a. Làm xà phòng rửa tay từ một số nguyên liệu tự nhiên:

- Bước 1: Đeo găng tay, kính mắt bảo hộ. Dùng bông thấm cồn 90⁰ vệ sinh các dụng cụ nồi, bát, máy xay...

- Bước 2: Đong 50 g nước vào bát, đổ từ từ 30 g NaOH rắn vào bát nước, khuấy đều cho đến khi NaOH tan hoàn toàn. Bạn lưu ý: Đổ NaoH vào nước cất (không làm ngược lại khâu này) để đảm bảo an toàn. Để nguội dung dịch xuống còn khoảng 60⁰C.

         - Bước 3: Cho 100 g dầu dừa (lỏng). Đổ ½ lượng dầu dừa vào bát, đun cách thủy trên bếp khoảng 70-80⁰C. Đổ phần dầu dừa nóng vào nửa dầu nguội còn lại, khuấy đều sao cho nhiệt độ còn khoảng 60⁰C.

         - Bước 4: Đổ bát dung dịch NaOH nóng trên vào nồi dầu dừa nóng. Dùng máy xay cầm tay trộn đều hỗn hợp đến khi thu được một hỗn hợp đông đặc, hơi mềm màu trắng.

         - Bước 5: Để xà phòng có thêm màu sắc và hương thơm và tăng tác dụng dưỡng da ta cho vào hỗn hợp vỏ chanh, vỏ bưởi hay cách hoa hồng đã xay nhỏ hoặc thêm vài giọt tinh dầu thiên nhiên như sả, quế,…

        - Bước 6: Đổ nhanh hỗn hợp đông vào cốc hay khuôn. Sau 30 phút sẽ được hỗn hợp đóng rắn tạo thành xà phòng.

- Bước 7: Sản phẩm xà phòng tự làm cần để 4 – 6 tuần mới sử dụng để phản ứng thủy phân diễn ra hoàn toàn và xà phòng được ổn định hóa.

Link video hướng dẫn cách điều chế xà phòng rửa tay: https://youtu.be/4EOkYPqE538

Nếu muốn sử dụng xà phòng ở dạng gel ta có thể làm thêm như sau:

Ta lấy bánh xà phòng vừa làm mang đi xay nhuyễn rồi nấu chung với nước cất, khuấy cho hỗn hợp tan đều, đun nước vừa sôi tới để không bị sủi bọt. Sau đó có thể thêm sữa tươi không đường vào để tăng thành phần dưỡng da và tiếp tục đun hỗn hợp và khuấy đều rồi tắt bếp chờ nguội. Trong thời gian để nguội cần khuấy thường xuyên để không xảy ra hiện tượng tách nước. Qua 1 đêm, hỗn hợp sẽ sánh lại thành dạng gel, lúc này ta có thể đổ vào các chai lọ và sử dụng.

b. Làm xà phòng giặt rửa từ dầu ăn thừa:

- Bước 1: Đeo găng tay, kính mắt bảo hộ và vệ sinh các dụng cụ như trên

- Bước 2: Đong 37gr NaOH vào ca đựng 76gr nước cất đã chuẩn bị, quấy nhẹ, nhiệt độ sẽ tăng lên rất nhanh. Đảo đều và để riêng một góc, chờ nhiệt độ hạ xuống (đến 40-45 độ) . Bạn lưu ý: Đổ NaoH vào nước cất (không làm ngược lại khâu này) để đảm bảo an toàn.

- Bước 3: Khi nhiệt độ của hỗn hợp nước cất và NaoH về khoảng 40-45 độ C, đổ vào ca đựng 200gr dầu đã chuẩn bị (Dầu ăn thừa đã được lọc bỏ cặn trộn với dầu dừa theo tỉ lệ 7:3). Nhiệt độ của dầu tốt nhất trong khoảng 25 đến 35 độ C. 

- Bước 4: Dùng phới (đũa thủy tinh) quấy đều, từ nhẹ tới mạnh, liên tục cho tới khi hỗn hợp đặc lại và có độ kết dính. Thông thường, quy trình này sẽ mất khoảng 45 phút tới 1 tiếng, nhưng nếu sử dụng máy xay cầm tay hoặc máy đánh trứng để trộn, khâu này sẽ rút ngắn lại chỉ trong 5-10 phút. Nếu dùng tinh dầu, bạn cho vào trộn đều với hỗn hợp.

- Bước 5: Đổ xà phòng vào khuôn, đậy kín hoặc lấy giấy nến bọc lại, để qua đêm cho bánh xà phòng cứng lại.

Link video hướng dẫn cách điều chế xà phòng rửa chén: https://youtu.be/I_ATQIE9e0I

5. Kiến thức đạt được sau khi nguyên cứu và tạo ra sản phẩm

- Hiểu hơn về phản ứng xà phòng hóa phục vụ việc học tập của môn hóa học.

- Rèn luyện ý thức bảo vệ môi trường như sử dụng dầu ăn thừa, các loại vỏ trái cây, hoa tươi sau khi dùng để trang trí,…

- Rèn luyện kĩ năng xây dựng kế hoạch, làm việc nhóm, thực hành tạo ra sản phẩm.

- Phát triển được các năng lực tích cực của học sinh như: giao tiếp, vận động, hợp tác, ngôn ngữ, tính toán,…

- Phát triển tư duy sáng tạo, tìm tòi cái mới, đưa lý thuyết vào đời sống thực tiễn.

- Rèn luyện được các phẩm chất như trách nhiệm, yêu nước, nhân ái, chăm chỉ.

6. Ưu nhược điểm của sản phẩm

• Ưu điểm

-                - Nguyên vật liệu dễ tìm, không tốn kém, sử dụng các nguyên liệu tự nhiên góp phần bảo vệ môi trường.

-                - Phục vụ được cho chính học sinh tại trường và có thể áp dụng rộng rãi.

-                                     - Có các nguyên liệu có tác dụng dưỡng da, không hại da tay.

• Nhược điểm

- Phản ứng xà phòng hóa xảy ra lâu nên tốn thời gian mới có thể mang ra sử dụng.